Research article | Open Access
Journal of Innovative Research in Teacher Education 2021, Vol. 2(3) 243-265
pp. 243 - 265 | DOI: https://doi.org/10.29329/jirte.2021.408.5
Publish Date: December 23, 2021 | Single/Total View: 283/845 | Single/Total Download: 424/1.808
Abstract
Sosyal Bilgiler dersi içerisinde soyut ve anlaşılması zor olan konular barındırmaktadır. Bu konulara yönelik anlamlı öğrenme çıktıları oluşturmak için bilindik öğretim yöntemlerinin yanında öne çıkan - güncel öğretim materyallerinin kullanımına başvurmak gerekmektedir. Aktarılanları hızlı bir şekilde anlama ve öğrenmede kalıcılık oluşturma yolunda materyallerin önemli bir yeri olduğu kanıtlanmış bir gerçektir. Bu materyaller arasında yer alan çizgi roman materyali ise öğretim alanında kullanışlılığıyla öne çıkmakta olup geleceğin potansiyel bir eğitim aracıdır. Çizgi roman materyali kullanılarak zor ve soyut konuları barındıran, Sosyal Bilgiler 5. Sınıf 6. Öğrenme alanı olan Etkin Vatandaşlık öğrenme alanı çizime aktarılmıştır. Çizimler, Web 2.0 aracı olan 'Pixton' adlı internet sitesi yoluyla gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen çizimler sonucu ortaya çıkan 'Minik Vatandaşlar' adlı çizgi roman, 107 kareden oluşmaktadır. Bu çalışma ile amaçlanmakta olan ise Sosyal Bilgiler öğretiminde ana materyal olan ders kitaplarının yanında alternatif bir materyal oluşturma düşüncesidir. Yapılan bu çizgi roman tasarımı, düşünülüp gerçekleştirilen bu girişimin ilk adımıdır.
Keywords: Sosyal bilgiler, materyal, çizgi roman, etkin vatandaşlık, öğrenme alanı
APA 7th edition
Kavak, O., & Ilhan, G.O. (2021). 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Etkin Vatandaşlık Öğrenme Alanına Yönelik Çizgi Roman Tasarımı: “Minik Vatandaşlar”. Journal of Innovative Research in Teacher Education, 2(3), 243-265. https://doi.org/10.29329/jirte.2021.408.5
Harvard
Kavak, O. and Ilhan, G. (2021). 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Etkin Vatandaşlık Öğrenme Alanına Yönelik Çizgi Roman Tasarımı: “Minik Vatandaşlar”. Journal of Innovative Research in Teacher Education, 2(3), pp. 243-265.
Chicago 16th edition
Kavak, Onur and Genc Osman Ilhan (2021). "5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Etkin Vatandaşlık Öğrenme Alanına Yönelik Çizgi Roman Tasarımı: “Minik Vatandaşlar”". Journal of Innovative Research in Teacher Education 2 (3):243-265. https://doi.org/10.29329/jirte.2021.408.5
Ak, M. M., Erdoğan, M. F. ve İlhan, G. O. (2020). Görsel bir öğretim materyali olarak dijital çizgi roman tasarımı:
Gezdim, Gördüm, Öğrettim. Journal of History School (Johs), 13(7), 2458-2484. DOI: 10.29228/joh.44172
Akkaya, A. (2013). A different activity in grammar learning in Turkish course: Educational comic strips.
International Journal of Academic Research Part B, 5(5), 118-123. DOI: 10.7813/2075-4124.2013/5-5/B.18.
Alpin, H. (2006). Çizgi roman ansiklopedisi. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Alsaç, Ü. (1994). Türkiye’de karikatür, çizgi roman ve çizgi film. İstanbul: İletişim Yayınları.
Altunbay, M. ve Önal, A. (2018). Kültürel kimlik inşasında çizgi roman: karşılaştırmalı bir inceleme (Red Kit ve
Tommiks örneklemi). Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(16), 333-349.
Arcanlı, Ç. (2019). Etkin vatandaşlık öğrenme alanına ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin ve öğretmen
adaylarının görüşleri. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Elâzığ.
Arı, A., Demir, B. ve Baydar-Işık, B. (2019). Matematik eğitiminde manga çizgi roman kullanımı. Bayburt
Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2(2), 261-265.
Aşçı, A. U. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan çizgi romanların değerler eğitimi açısından
incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(69), 868-889. Doi: 10.17719/Jisr.2020.4006.
Aydın, A. (2016), Eğitim psikolojisi gelişim-öğrenme-öğretim. Ankara: Pegem Akademi.
Botzakis, S. (2013). Why I teach comics in higher education: Finding turth, justice and literacy with graphic
novels. Knowledge Quest, 41(3), 68-71.
Bozpolat, E. ve Arslan, A. (2018). Öğretmen adaylarının öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı dersine ilişkin
görüşleri. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9(3), 60-84. Doi: 10.19160/İjer.463977.
Cihan, N. (2014). Eğitsel araç olarak çizgi romanın ilköğretim 8. sınıf Türkçe ders konularına uyarlanması. Eğitim
ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(3), 313-321.
Cimermanova, I. (2014). Graphic novels in foreign language teaching. Journal of Language and Cultural
Education. 2(2), 85-94.
Cimermanova, İ. (2015). Using comics with novice EFL readers to develop reading literacy. Procedia - Social and
Behavioral Sciences, 174, 2452-2459. Doi: 10.1016/J.Sbspro.2015.01.916.
Çelik, K. ve İlhan, G. O. (2021). Çocuk haklarına yönelik eğitici çizgi roman: ‘’Sadece Biriyim’’. Türkiye Eğitim
Dergisi, 6(1), 262-279.
Çelikkaya, T. (2017). Sosyal bilgiler öğretiminde araç-gereç ve materyal kullanımının önemi. R. Sever ve E.
Koçoğlu (Ed.). Sosyal bilgiler öğretiminde eğitim teknolojileri ve materyal tasarımı içinde (ss. 37-62).
Ankara: Pegem Akademi.
Çevik-Kansu, C. (2015). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinde etkin vatandaşlık eğitiminin etkililiği. Yayımlanmış doktora
tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
Darwazeh, R. (2016). Migration narratives: Using graphic novels in teaching social studies. Published Master's
Thesis, University of Victoria, British Columbia.
Debroy, D. (2011). The graphic novel in India: East Transforms West. Bookbird: A Journal of International
Children's Literature. 49(4), 32-39. Doi: 10.1353/Bkb.2011.0060.
Dechant, E. V. ve Smith, H. P. (1977). Psychology in teaching reading. United States of America: Prentice Hall.
Deniz-Yöndem, Z. ve Taylı, A. (2019). Bilişsel gelişim ve dil gelişimi. A. Kaya (Ed.) Eğitim psikolojisi içinde (ss. 73-
114). Ankara: Pegem Akademi.
Dere, İ. ve Yavuzay, M. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık göstergelerinin
incelenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(3), 2400-2414. Doi: 10.33206/mjss.537592
Dere, İ. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ‘iyi vatandaş’ kavramı hakkındaki metaforik algıları. Ahi
Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 434-456.
Dere, İ. ve Ateş, Y. (2020). Sosyal bilgiler derslerinde teknolojik araç ve materyal kullanımı: bir durum çalışması.
Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 496-514.
Doğan, O. (2007). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersi “Bir Ülke Bir Bayrak” ünitesindeki kavramların
öğrenilmesinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmış Yüksek lisans tezi, Çukurova
Üniversitesi, Adana.
Efecioğlu, E. E. (2013). The role of graphic novels in teaching English as a foreign language. Yayınlanmamış
doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Eğribel, E. (1992). Çizgi roman olayı ve toplum. Sosyoloji Dergisi, 3(3), 1-44.
Eisner, W. (1985). Comics & sequential art. Tamarac, Fl: Poorhouse Press.
Ertemsir, E. (2017). Yöneticilik eğitiminde interaktif çizgi roman: yöntemin yarattığı faydalılık algısı üzerine bir
araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Yönetim Dergisi, 24(74), 164-
197.
Eryılmaz, E. (2019). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan etkin vatandaşlık öğrenme alanı kazanımlarının
uygulanabilirliği hakkında öğretmen görüşleri, Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs
Üniversitesi, Samsun.
Esmer, B. (2014). Çizgi romanların çocuk eğitimi açısından incelenmesi. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Yüzüncü
Yıl Üniversitesi, Van.
Fisher, D. ve Frey, N. (t.y.). Using graphic novels: Popular culture and social studies interact. Program Research,
67-78. Retrieved from
http://EcommerceProd.Mheducation.Com.S3.Amazonaws.Com/Unitas/School/Program/American-Journey/American-Journey-Research-Base-Ww1-Series.Pdf#Page=69
Gavigan, K. ve Albright, K. (2015). Writing from behind the fence. Journal Of Adolescent & Adult Literacy, 59(1),
41-50.
Gavigan, K. (2011). More powerful than a locomotive: Using graphic novels to motivate struggling male
adolescent readers. Journal Of Research on Libraries and Young Adults, 1(3), 7-8.
Ghiso, M. P. ve Low, D. E. (2013). Students using multimodal literacies to surface micronarratives of united
states immigration. Literacy, 47(1), 26-34.
Griva, E., Alevriadou, A. ve Semoglou, K. (2012). Reading preferences and strategies employed by primary school
students: gender, socio-cognitive and citizenship issues. International Education Studies, 5(2), 24-35.
Gülersoy, A. E. ve Türkal, B. (2020). Oluşturma-geliştirme açısından sosyal bilgiler öğretiminde bir öğretim
materyali olarak çizgi roman kullanımı. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 6(2), 299-326.
Gürbüz, N. ve Ilgaz, S. (2021). 5. sınıf sosyal bilgiler dersinde drama ve bilgisayar destekli öğretimin akademik
başarı ve bilgilerin kalıcılığına etkisi. Milli Eğitim Dergisi, 50(229), 179-203.
Gürsoy, H, C. (2018). Kitap okuma alışkanlığının kazandırılmasında yardımcı bir araç olarak çizgi romanların
kullanılması. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
Hosler, J. ve Boomer, K. B. (2011). Are comic books an effective way to engage nonmajors in learning and
appreciating science?. Cbe Life Sci Educ. 10(3), 309-317.
Hutchinson, K. H. (1949). An experiment in the use of comics as instructional material. The Journal of Educational
Sociology, 23(4), 236-245. Https://Doi.Org/10.2307/2264559.
İlhan, G. ve Oruç, Ş. (2019). Sosyal bilgiler dersinde çizgi roman kullanımı: Teksas tarihi. Eğitim ve Bilim, 44(198),
327-341.
İlhan, G. O. (2016). Sosyal bilgiler öğretiminde çizgi romanların kullanımı. Yayımlanmış doktora tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
İlhan, G. O., Kaba, G. ve Sin, M. (2021). Usage of digital comics in distance learning during Covid-19.
International Journal on Social and Education Sciences (IJONSES), 3(1), 161-179.
https://Doi.Org/10.46328/İjonses.106.
Kaba, G., Şin, M. ve İlhan, G. O. (2020). Eğitimde dijital çizgi roman tasarımı: Etkin Vatandaş Bilge. Jass Studies-
The Journal of Academic Social Science Studies, 83, 107-123.
Kandemir, M. (2020). Bilişsel gelişim. Ş. Işık (Ed.). Eğitim psikolojisi içinde (ss. 85-135). Pegem Akademi: Ankara.
Karagöz, B. (2018). Eğitici çizgi romanların disiplinler arası içeriklerinin belirlenmesi ve okuduğunu anlama
stratejilerine uygulanabilirliği: Adam olmuş çocuklar ile kahraman kadınlarımız serisi örneği. Erzincan
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 20(3), 637-661.
Keskin, A. ve İlhan, G. O. (2021). Değerler eğitimine yönelik dijital çizgi roman tasarımı: “Gizemli Labirent”. İnsan
ve Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 250-264. DOİ: 10.53048/Johass.923826.
Kılıçkaya, F. ve Krajka, J. (2012). Can the use of web-based comic strip creation tool facilitate EFL learners
grammar and sentence writing?. British Journal of Educational Technology 43(6), 161-165.
Kireççi, Ü. (2020). Çizgi roman senaryosu. Lal Kitap: İstanbul.
Kiriş-Avaroğulları, A. ve Mutlu, Z. (2019). Pre-Service social studies teachers' opinions on using comic books in
social studies teaching. Asian Journal of Education and Training, 5(4), 538-547.
Kougiourouki, A. (2017). İlkokul tarih öğretiminde çizgi roman kullanımı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi,
Trakya Üniversitesi, Edirne.
Köksal-Akyol, A. (2020). Bilişsel gelişim. A. Ulusoy (Ed.). Gelişim ve öğrenme psikolojisi içinde, (ss. 76-106).
Ankara: Anı Yayıncılık.
Kurt, S. (2019). Sosyal bilgiler öğretiminde çizgi roman kullanımına ilişkin sosyal bilgiler öğretmen adaylarının
görüşlerinin incelenmesi. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Mathews, S. A. (2011). Framing preservice teachers' interpretations of graphic novels in the social studies
classroom. Theory And Research İn Social Education, 39(3), 416-446.
McCloud, S. (2019). Çizgi romanı anlamak (Çev. C. Ülgen). Sırtlan Kitap: İstanbul.
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı. TTKB Yayınları.
Meydan, A. ve Akdağ, H. (2015). Sosyal bilgiler dersinde öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. A. Öcal ve
B. Tay. (Ed.). Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss. 154-190). Ankara: Pegem
Akademi Yayınları.
Ocak, G. ve Yurtseven, R. (2009). Beşinci sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarının yapılandırmacı öğrenme
yaklaşımına göre değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(22), 94-109.
Orçan, A. ve Kandil-İngeç, Ş. (2016). Fizik öğretiminde çizgi-roman tekniği ile geliştirilen bilim-kurgu
hikâyelerinin yaratıcı düşünme becerilerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(4),
628-643. DOİ: 10.16986/Huje.2015014138.
Özdemir, E. (2010). Eğitici çizgi romanların altıncı sınıf öğrencilerinin ısı transferi kavramındaki başarısı üzerindeki
etkileri. Yayınlanmamış doktora tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
Pierson, M. R. ve Glaeser, B. C. (2007). Using comic strip conversations to increase social satisfaction and
decrease loneliness in students with autism spectrum disorder. Education and Training in Developmental
Disabilities, 42(4) 460-466.
Richter, T., Rendigs, A. ve Maminirina, C, P. (2015). Conservation messages in speech bubbles–evaluation of an
environmental education comic distributed in elementary schools in Madagascar. Sustainability, 7, 8855-
8880.
Sarıbıyık, M. S. (2018). İlkokullarda milli tarih şuurunu kazandırmada tarihi çizgi romanların önemi: Tarkan çizgi
romanları örneği. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Giresun Üniversitesi, Giresun.
Seçmez, N. ve İlhan, G. O. (2021). Türklerin yaşadığı 89 göçünün çizgi romanı: “Geriye Kalanlar”. II. Uluslararası
Bilim, Eğitim, Sanat ve Teknoloji Sempozyumu, 28-29 Mayıs, içinde (ss. 246). İzmir, Türkiye.
Şahin, İ. F. ve Ekici, Ö. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin perspektifinde ortaokullarda vatandaşlık
eğitiminde yaşanan sorunlar. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 12, 85-116. Doi: 10.14225/Joh1524.
Şahin, M. (2015). Öğretim materyallerinin öğrenme-öğretme sürecindeki işlevine ilişkin öğretmen görüşlerinin
analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(3), 995-1012.
Şener, P. (2019). Ortaokul öğrencilerinin etkin vatandaşlık öğrenme alanındaki kavramlara yönelik bilişsel
yapılarının ve kavram algılarının belirlenmesi. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Şentürk, M. (2020). Sosyal bilgiler dersinde eğitici çizgi roman ve eğitici çizgi film kullanımının öğrencilerin tutum,
motivasyon ve akademik başarılarına etkileri. Yayınlanmış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
Şentürk, Ö. Ç. (2020). Argümantasyon destekli eğitici çizgi romanların öğrencilerin çevreye yönelik ilgi,
motivasyon ve akademik başarılarına etkisi ile öğrenci deneyimleri. Yayınlanmış doktora tezi, Gazi
Üniversitesi, Ankara.
Tekin, E. ve İlhan, G. O. (2021). Çizgi romanların yabancı dil öğretiminde kullanımı üzerine bir inceleme. Anasay,
17, 105-124. Doi: 10.33404/Anasay.961190.
Tokcan, H. ve Topkaya, Y. (2018). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin öğretimini kolay buldukları ve zorlandıkları
üniteler. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(23), 22-33. DOİ: 10,29329/Mjer.2018.138.2.
Topkaya, Y. (2014). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersinde eğitici çizgi roman kullanımının bilişsel ve duyuşsal
öğrenmelere etkisi. Yayınlanmış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
Topkaya, Y. (2016). Eğitici çizgi romanların çevre sorunlarına yönelik bilişsel ve duyuşsal öğrenmeler üzerindeki
etkisi. Eğitim ve Bilim, 41(187), 199-219.
Toptaş, V. ve Çekirdekçi, S. (2011). Sınıf öğretmenlerinin matematik (4. ve 5.sınıf) dersinde öğretim materyalleri
kullanımını engelleyen unsurlarla ilgili görüşleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(29),
137-149.
Tuncer, N. (1993). Çizgi Roman ve çocuk. Çocuk Vakfı Yayınları: İstanbul.
Uslu-Üstten, A. ve Pilav, S. (2016). Temel seviyede yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde çizgi romanların
öğrenme düzeyine etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(4), 599-606.
Uygun, K. ve Kılıçkara, S. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin öğretim teknolojileri ve materyal kullanımına
ilişkin görüşleri. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 90-108.
Uygur, M. ve Yanpar-Yelken, T. (2010). Sosyal bilgiler dersinde grup çalışmasıyla gazete kupürlerinden poster
oluşturma tekniğinin öğrenciler üzerindeki etkileri. Millî Eğitim Dergisi, 39(185), 314-327.
Ünal, O. ve Demirkaya, H. (2019). Eğitici çizgi romanın sosyal bilgiler dersinde kullanılmasına yönelik yarı
deneysel bir çalışma. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 40, 92-108.
Vassilikopoulou, M., Retalis, S., Nezi, M. ve Boloudakis, M. (2011). Pilot use of digital educational comics in
language teaching. Educational Media International, 48(2), 115-126.
Weitkamp, E. ve Burnet, F. (2007). The chemedian brings laughter to the chemistry classroom. International
Journal of Science Education 29(15), 1911-1929. Doi: 10.1080/09500690701222790.
Yağlı, A. (2017). Modern bir anlatı sanatı olarak çizgi roman. İstanbul: Kriter Yayıncılık.
Yaşar, Ş. ve Gültekin, M. (2006). Sosyal bilgiler öğretiminde araç-gereç kullanımı. C. Öztürk (Ed.). Hayat bilgisi
ve sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss. 288-310). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Yeler, M. ve Ocak, G. (2021). 5. sınıf sosyal bilgiler etkin vatandaşlık öğrenme alanı kazanımlarına ilişkin eğitim
durumlarının incelenmesi: durum çalışması. OPUS International Journal of Society Researches, 18(39),
175-222.
Yeşiltaş, E. (2009). Sosyal bilgiler öğretiminde öğretim materyalleri ve teknolojileri. M. Safran (Ed.). Sosyal bilgiler
öğretimi içinde (ss. 224-241). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Yıldır, E. (1994). Batı'da çizgi-roman. Töre Aylık Fikir ve Sanat Dergisi, 152, 7-12.
Yıldırım, A.H. (2013), Using graphic novels in the classroom. Journal of Language and Literature Education, 8,
118-131.
Yıldırım, E. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının eğitici çizgi roman hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 52-70.
Yıldız, E. (2021). İşbirlikli hikâye ve çizgi roman yazma çalışmalarının öğretmen adaylarının akademik başarılarına etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 32-49.